Często podczas oglądania amerykańskich filmów lub seriali mamy do czynienia z sytuacją, gdy policja próbując wejść do czyjegoś domu lub mieszkania spotyka się z pytaniem ,,Czy macie nakaz?” i zamknięciem drzwi przez domownika. Czy tak wygląda to również w Polsce? Czy policja może przeszukać mieszkanie bez nakazu? W artykule znajdziemy odpowiedź na te, jak i inne nurtujące nas pytania.
Policja wchodząc do naszego mieszkania lub domu zakłóca nasze swobodne korzystanie z nieruchomości. Niekiedy dzieje się to również bezprawnie. Z tego powodu warto znać swoje prawa i obowiązki.
Policja może dokonać przeszukania mieszkania lub domu na podstawie nakazu sądu lub prokuratora, nakazu kierownika jednostki policji lub też za okazaniem samej legitymacji służbowej. Jeśli podczas przeszukania wykryte zostaną dowody popełnienia przez nas przestępstwa, zostanie wobec nas wszczęte postępowanie karne.
Czy policja może wejść do domu? Czy policja może wejść do mieszkania? Odpowiedź na te pytania brzmi twierdząco, a podstawy prawne i regulacje dotyczące czynności przeszukania znajdziemy przede wszystkim w Kodeksie Postępowania Karnego w artykułach 219 – 236.
Czynność przeszukania rzadko kiedy należy do przyjemnych, w związku z czym policja wchodząc do lokalu spotyka się zazwyczaj ze sprzeciwem osoby korzystającej z nieruchomości. Policja w tzw. nagłym wypadku, jak również w przypadku wydania nakazu przez sąd lub prokuratora, może dokonać przeszukania bez naszej zgody.
Warto pamiętać, że mamy prawo być obecni podczas czynności przeszukania i warto z tego prawa skorzystać, choćby z powodu prawdopodobieństwa zagubienia naszych rzeczy lub zniszczenia mienia.
Przeszukanie mieszkania przez policje jest czynnością procesową, polegającą na oględzinach pomieszczenia, mającą na celu ujawnienie przedmiotów mogących stanowić dowód lub podlegających zajęciu w postępowaniu karnym. Policja może także dokonać przeszukania lokalu w celu wykrycia, zatrzymania, albo przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej.
Przeszukania pomieszczeń zamieszkałych można dokonać od 6:00 do 22:00, a w szczególnych sytuacjach poza tymi godzinami. Przeszukanie rozpoczęte przed godz. 22:00 można również kontynuować w porze nocnej. Prokurator zlecając przeprowadzenie przeszukania wydaje postanowienie, które powinno wskazywać jakie miejsca, bądź osoby mają zostać przeszukane, jakie przedmioty są celem przeszukania oraz określić organ upoważniony do przeprowadzenia przeszukania.
Policja nie musi posiadać nakazu ,,w przypadkach niecierpiących zwłoki”. Odmowa wpuszczenia policji może jednak zostać potraktowana jako utrudnianie postępowania karnego. Nie warto również stawiać czynnego oporu wobec funkcjonariuszy, którzy chcą wejść mieszkania, gdyż może to stanowić naruszenie nietykalności cielesnej funkcjonariusza publicznego.
To, czy policja może przeszukać mieszkanie bez nakazu, zależy od zaistnienia tzw. ,,przypadku niecierpiącego zwłoki”. Jest to przypadek, w którym zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa i przeszukanie jest konieczne dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem. Obawa ta musi być realna i nie jest wystarczające potencjalne niebezpieczeństwo utraty, zniekształcenia lub zniszczenia śladów i dowodów.
W doktrynie przyjęło się, że informacja, która ma wskazywać na zaistnienie „uzasadnionego popełnienia przestępstwa” musi spełniać wymogi jakościowe. Nie może być to plotka, przypadkowo uzyskana informacja, czy też informacja nieweryfikowalna. Musi ona pochodzić ze źródeł mogących stanowić później źródło dowodowe w postępowaniu karnym. ,,Przypadek niecierpiący zwłoki” zajdzie z kolei w sytuacji zaistnienia zagrożenia życia, zdrowia ludzkiego lub mienia w związku z niewykonaniem tej czynności.
Zajęciu podczas przeszukania podlegają rzeczy mogące stanowić dowód w sprawie lub podlegające zajęciu w celu zabezpieczenia kar i środków karnych o charakterze majątkowym, przepadku oraz środków kompensacyjnych i roszczeń o naprawienie szkody. Rzeczy mogące stanowić dowód w sprawie to rzeczy służące do popełnienia przestępstwa, pochodzące bezpośrednio z przestępstwa lub mogące służyć do wykrycia sprawcy oraz ustalenia przyczyn i okoliczności jego popełnienia.
Policjant dokonujący zatrzymania rzeczy powinien przedstawić się, podać imię nazwisko i stopień w sposób umożliwiający ich odnotowanie, wylegitymować osobę od której rzecz zatrzymuje, okazać postanowienie na podstawie którego dokonywane jest przeszukanie lub legitymację służbową, wezwać osobę, której rzecz ma podlegać zatrzymaniu do dobrowolnego wydania rzeczy, odpowiednio zabezpieczyć zatrzymane przedmioty, a następnie – po dokonaniu oględzin, sporządzeniu spisu i opisu - zabrać zatrzymane rzeczy albo oddać je osobie godnej zaufania, pouczyć osobę o prawie złożenia wniosku o wydanie protokołu przeszukania oraz pouczyć o możliwości złożenia zażalenia.
Jeżeli wydania żąda Policja albo inny uprawniony organ działający we własnym zakresie, osoba, która rzecz wyda, ma prawo niezwłocznie złożyć wniosek o sporządzenie i doręczenie jej postanowienia sądu lub prokuratora o zatwierdzeniu zatrzymania, o czym należy ją pouczyć.
W następstwie przeszukania i zatrzymania rzeczy przez uprawniony organ, powinien zostać przede wszystkim sporządzony protokół zatrzymania rzeczy lub przeszukania. Protokołu można nie sporządzać, jeśli rzecz załącza się do akt sprawy np. dokumenty i umowy. Osobom zainteresowanym powinno zostać również wręczone pokwitowanie stwierdzające jakie przedmioty zostały zatrzymane oraz kto dokonał zatrzymania.
W przypadku naruszenia naszych praw mamy możliwość złożenia zażalenia do sądu rejonowego, w okręgu którego było prowadzone postępowanie. Podstawą zażalenia może być nieuzasadnione dokonanie czynności, bezpodstawne naruszenie korespondencji, nieprawidłowy sposób postępowania z przedmiotami, przeszukanie bez uprzedniego postanowienia sądu lub prokuratora, gdy jego wydanie było możliwe.
Przy przeszukaniu zawsze powinien być obecny gospodarz mieszkania lub przynajmniej jeden dorosły domownik lub sąsiad. Może być obecna również inna osoba przybrana przez gospodarza lokalu, jeżeli nie utrudni to w istotny sposób czynności przeszukania.
Policja częstokroć dokonuje przeszukań w sposób arbitralny i rutynowy naruszając przy tym prawa i wolności obywatelskie, co należy ocenić skrajnie negatywnie. Sytuacja taka jest spowodowana możliwością wykorzystania zatrzymanych nielegalnie rzeczy w postępowaniu karnym. W sytuacji podejrzenia, że przeszukania lub zatrzymania rzeczy dokonano niezgodnie z prawem, warto zwrócić się o pomoc do profesjonalnego pełnomocnika.
Po wylegitymowaniu się policjantów należy niezwłocznie wykonać telefon do adwokata, jednakże należy pamiętać, że oczekiwanie na przyjazd prawnika nie wstrzymuje czynności przeszukania. Obecność profesjonalisty w miejscu przeszukania zagwarantuje poszanowanie naszych praw i wolności oraz dochowanie wymogów proceduralnych związanych z ww. czynnością.
Na postanowienie dotyczące przeszukania i zatrzymania rzeczy i w przedmiocie dowodów rzeczowych, osobom których prawa zostały naruszone, przysługuje zażalenia w terminie 7 dni od jego wydania. Zażalenie rozpoznaje sąd rejonowy, w okręgu którego prowadzone jest postępowanie.
Jeśli uważasz, że Twoje prawa mogły zostać naruszone przez działania policji lub prokuratury, skontaktuj się z mną, aby ustalić jakie kroki należy podjąć w sprawie. Adwokat Tomasz Bogdanowicz oferuje swoją pomoc zarówno w trakcie trwania przeszukania lokalu przez organy ścigania, jak również po przeprowadzeniu tej czynności.
