W związku małżeńskim, w którym małżonkowie nie uregulowali inaczej swoich stosunków majątkowych, z mocy prawa powstaje ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej. Dopiero wraz z ustaniem tej wspólności można dokonać podziału majątku wspólnego.
W czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Najczęstszym przypadkiem jest dokonanie podziału majątku po orzeczeniu rozwodu. Zdecydowanie rzadszą sytuacją jest dokonanie podziału majątku w trakcie trwania małżeństwa. W tym celu zawiera się tzw. „intercyzę”, a więc umowę ustanawiającą rozdzielność majątkową. Możliwe jest także wystąpienie do sądu z powództwem o orzeczenie separacji lub też o ustanowienie ustroju rozdzielności majątkowej.
W skład majątku wspólnego wchodzą przedmioty nabyte w czasie trwania wspólności majątkowej. Do majątku wspólnego należą w szczególności dochody za pracę lub dochody z działalności gospodarczej, dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków, kwoty składek zewidencjonowane na subkoncie ZUS, a także środki zgromadzone na rachunku funduszu emerytalnego. Majątek osobisty stanowią przedmioty majątkowe, które nie wchodzą w skład majątku wspólnego. Należą do nich m.in. przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem małżeństwa, majątek nabyty przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, o ile spadkodawca lub darczyńca nie postanowił inaczej oraz przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków. Ponadto do majątku osobistego zaliczamy również prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie, odszkodowanie za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, nagrody za osobiste osiągnięcia, prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy.
Każdy z małżonków ma równe prawa i udziały w majątku wspólnym i jest zobowiązany do współdziałania w jego zarządzie. Małżonkowie zarządzają majątkiem wspólnie, jednakże każdy z małżonków może zarządzać samodzielnie przedmiotami służącymi mu do prowadzenia działalności gospodarczej lub wykonywania zawodu. Można sprzeciwić się czynności zarządu majątkiem wspólnym, z wyjątkiem czynności w bieżących sprawach życia codziennego lub zmierzających do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny, albo też podejmowanych w ramach działalności zarobkowej. W niektórych przypadkach do dokonania czynności zarządu wymagana jest zgoda drugiego małżonka. Dotyczy to w szczególności czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, budynku, lokalu, jak również przedsiębiorstwa i gospodarstwa rolnego. Ponadto, zakres ten obejmuje darowizny poczynione z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych. Jeżeli jeden z małżonków odmawia wymaganej zgody, wówczas drugi małżonek może zwrócić się o rozstrzygnięcie sprawy do sądu. Z ważnych powodów sąd może także, na żądanie jednego z małżonków, pozbawić drugiego małżonka samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym.
Podział majątku wspólnego przy orzekaniu rozwodu jest możliwy, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. Rozpoznanie żądania o podział majątku wspólnego zasadniczo nie spowoduje nadmiernej zwłoki postępowania, jeżeli między stronami nie ma sporu co do składu i sposobu podziału tego majątku. Po rozwodzie każdy z małżonków może złożyć do sądu wniosek o dokonanie podziału majątku wspólnego. We wniosku należy wskazać składniki majątku, które mają podlegać podziałowi oraz propozycję co do podziału majątku. Można także zgłosić żądanie ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym. Ponadto istnieje możliwość zawnioskowania o zwrot wydatków i nakładów poczynionych z majątku osobistego na majątek wspólny, rozliczenia pobranych po ustaniu wspólności pożytków lub innych przychodów z majątku wspólnego, w tym także rozliczenia spłaconych długów.
Do złożenia wniosku o podział majątku po orzeczeniu rozwodu należy załączyć odpis prawomocnego wyroku rozwodowego, dowód uiszczenia opłaty sądowej wynoszącej 1000 zł lub 300 zł (w sytuacji gdy strony przedstawią zgodny projekt podziału swojego majątku), a także dokumenty potwierdzające własność poszczególnych składników majątku wspólnego.
W celu uzyskania korzystnego podziału majątku wspólnego należy przede wszystkim zakwestionować wartość poszczególnych jego składników. Co do zasady małżonek, który będzie dążył do zachowania określonego składnika będzie próbował wykazać, że jego wartość jest możliwie jak najniższa. Drugi z małżonków będzie starał się dowieść z kolei przeciwny stan rzeczy.
W trakcie sprawy o podział majątku warto jest przedstawiać argumenty przemawiające za tym, że zachowanie drugiego małżonka uszczuplało majątek wspólny lub nie przyczyniało się do jego powiększenia. W szczególności może to dotyczyć sytuacji w której współmałżonek uprawiał hazard, nadużywał narkotyków lub alkoholu.
Sąd podczas rozprawy zmierza do ustalenia faktów dotyczących majątku wspólnego oraz sposobu jego podziału. Częstokroć padają również pytania o nakłady dokonywane z majątku osobistego na majątek wspólny, a także z majątku wspólnego na majątek osobisty oraz pytania dotyczące składu majątku wspólnego i wartości poszczególnych jego składników.
Przede wszystkim należy zebrać wszelkie dokumenty mogące dotyczyć majątku podlegającego podziałowi – akty notarialne, umowy sprzedaży lub darowizny. W przypadku żądania ustalenia nierównych udziałów lub zwrotu wydatków i nakładów warto jest przygotować dowody przelewów, faktury i inne dokumenty świadczące o wyższym wkładzie jednej ze stron, a także wyciągi bankowe potwierdzające stan oszczędności.
Właściwym sądem do dokonania podziału majątku wspólnego jest sąd rejonowy w obrębie którego znajduje się majątek. Po złożeniu wniosku o podział majątku wspólnego jego odpis doręczany jest stronie przeciwnej, która może się do niego ustosunkować. W toku postępowania strony zgłaszają wnioski dowodowe, które mają za zadanie wykazać zasadność ich żądań. Szczególnie ważnym dowodem jest dowód z opinii biegłego, pozwalający oszacować wartość poszczególnych składników majątku. Postępowanie o podział majątku może zakończyć się ugodą, jeśli strony doszły w jego toku do porozumienia, jak również wydaniem postanowienia, od którego przysługuje apelacja do sądu okręgowego.
Długość postępowania zależy od tego, jak liczne są składniki majątku wspólnego, jak trudne są one do wyceny oraz jak wysoki jest stopień skonfliktowania stron. Postępowanie może trwać od kilku miesięcy do nawet kilku lat, jeśli w skład majątku wchodzi przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne.
Co do zasady sąd przy sprawie o podział majątku nie orzeka o kredytach zaciągniętych przez małżonków, ponieważ podziałowi podlegają jedynie aktywa majątkowe. Możliwe jest jednak ustalenie przez strony sposobu spłaty kredytu w ugodzie przed sądem, notariuszem lub mediatorem.
Małżonkowie za niespłacone zobowiązania, zaciągnięte podczas trwania małżeństwa, będą odpowiadali solidarnie. Podział majątku obejmie jedynie te długi, które zostały spłacone przez każdego z małżonków z jego własnych środków w okresie pomiędzy ustaniem wspólności ustawowej, a podziałem majątku wspólnego.
W przypadku, gdy jeden z małżonków prowadzi działalność gospodarczą i następuje podział majątku wspólnego, kluczowe znaczenie ma moment jej założenia. Jeśli jednoosobowa działalność gospodarcza została założona w trakcie trwania małżeństwa i nie został ustanowiony ustrój rozdzielności majątkowej, to wówczas podziałowi podlegają wszystkie zyski wygenerowane w trakcie tej działalności, a także majątek przedsiębiorstwa. W przeciwnym wypadku zarówno majątek przedsiębiorstwa, jak i zyski z jego prowadzenia stanowią majątek osobisty małżonka i nie podlegają podziałowi.
W skład majątku przedsiębiorstwa wchodzą w szczególności środki pieniężne zgromadzone na rachunku bankowym, dobra wytworzone przez przedsiębiorstwo oraz wszystko, co zostało wprowadzone do przedsiębiorstwa na podstawie rachunków bądź oświadczenia o przekazaniu składnika majątku do majątku firmy. Warto nadmienić, że jeżeli na przedsiębiorstwo czynione były nakłady i wydatki z majątku wspólnego współmałżonków, to wówczas podlegają one podziałowi.
W sytuacji, gdy pomiędzy stronami istnieje trudny do rozwiązania spór odnośnie podziału majątku wspólnego, jak również poszczególnych jego składników, wówczas jedynym sposobem może okazać się wszczęcie postępowania sądowego. W pozostałych wypadkach podział majątku w formie umowy notarialnej jest o wiele szybszym i tańszym rozwiązaniem.
Profesjonalny pełnomocnik analizuje sytuację klienta, ustala z nim plan działania oraz spodziewane koszty prowadzenia sprawy o podział majątku. Cechą dobrego adwokata jest indywidualne podejście do każdej sprawy. Rola profesjonalisty nie ogranicza się jedynie do zastępowania klienta w sądzie, lecz także do zapewnienia mu poczucia bezpieczeństwa i zrozumienia jego indywidualnych potrzeb i oczekiwań.
Przed skierowaniem sprawy na drogę sądową, profesjonalny pełnomocnik powinien dążyć do ugodowego zakończenia sporu, co pozwoli jego klientowi zaoszczędzić czas i pieniądze. Cechą dobrego adwokata jest umiejętność skutecznego prowadzenia negocjacji ze stroną przeciwną.
Kancelaria Adwokacka Tomasza Bogdanowicza specjalizuje się m.in. w sprawach o podział spadku lub podział majątku wspólnego, oferując profesjonalną pomoc prawną nie tylko w Gorzowie Wielkopolskim, ale także w takich miastach jak Myślibórz, Witnica, Sulęcin, Lubniewice, Strzelce Krajeńskie oraz Drezdenko.
