Długi spadkowe mają niezwykle istotne znaczenie w procesie dziedziczenia, ponieważ wpływają na to, jakie aktywa przejmują spadkobiercy oraz na sposób rozliczenia masy spadkowej. Odpowiedzialność za długi spadkowe wiąże się z poważnymi konsekwencjami dla spadkobierców, ponieważ mogą oni zostać obciążeni zobowiązaniami zmarłego, które będą musieli uregulować. Zrozumienie tych konsekwencji jest kluczowe przy podejmowaniu decyzji o przyjęciu spadku.
Znajomość praw i obowiązków związanych z długami spadkowymi jest niezwykle ważna, z uwagi na fakt, że dzięki tej wiedzy można uniknąć wielu problemów prawnych i finansowych. Wiedza ta pozwala uniknąć ryzyka finansowego, chronić majątek, a także zapobiec potencjalnym sporom z innymi spadkobiercami czy wierzycielami.
Na wstępie należy wskazać, że do długów spadkowych zaliczamy obowiązki majątkowe zmarłego, które nie wygasają z chwilą śmierci. Nie należą do długów spadkowych inne obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą. Do długów spadkowych należą także koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów zwykłych i poleceń.
Kosztami zaliczanymi w poczet długów spadkowych są koszty sporządzenia spisu inwentarza, koszty ogłoszenia testamentu i przesłuchania świadków testamentu ustnego, koszty powołania wykonawcy testamentu, koszty zarządu majątkiem spadkowym, a ponadto wynagrodzenie wykonawcy testamentu i kuratora spadku.
Zgodnie z regulacjami Kodeksu cywilnego spadkobierca może przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Brak oświadczenia spadkobiercy w wyżej zakreślonym terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku należy do jednostronnych czynności prawnych i wymaga pełnej zdolności do czynności prawnych oraz może zostać złożone nie wcześniej, niż z chwilą śmierci spadkodawcy.
Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, iż do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko z majątku spadkowego. Od chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe z całego swego majątku – zarówno teraźniejszego, jak i przyszłego. W przypadku przyjęcia spadku wprost spadkodawca odpowiada za długi bez żadnych ograniczeń. Przyjęcie spadku wprost wiąże się z poważnymi zagrożeniami, które mogą mieć poważne konsekwencje majątkowe dla osoby, która decyduje się na taki krok. Zdecydowanie bezpieczniejszym sposobem jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, gdyż spadkobierca odpowiada jedynie do wartości stanu czynnego spadku. Spadkobierca powinien również pamiętać o konieczności sporządzenia inwentarza, bądź też wykazu spadku. Spadkobierca, który odrzucił spadek, jest traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku, co oznacza, że do dziedziczenia powołani są dalsi krewni, zgodnie z przepisami ustawy. Odrzucenie spadku chroni odrzucającego przed długami spadkowymi, jednakże nie prowadzi to do pokrzywdzenia wierzycieli spadkodawcy.
W pierwszej kolejności należy pamiętać o sześciomiesięcznym terminie do złożenia oświadczeń spadkowych, po upływie którego spadek nabywamy jest z dobrodziejstwem inwentarza. Najprostszym sposobem uniknięcia długów spadkowych jest odrzucenie spadku, jednakże musimy mieć wówczas na uwadze naszych zstępnych i dalszych spadkobierców. W tym miejscu, warto wskazać, iż zgodnie z doktryną dziedziczenie długów nie obejmuje obowiązku alimentacyjnego, ale obejmuje zaległe płatności alimentów zasądzone na podstawie orzeczenia sądowego lub ugody między stronami.
Termin przedawnienia roszczeń wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi trzy lata. Należy pamiętać, że śmierć dłużnika oraz wystąpienie wierzyciela z wnioskiem o stwierdzenia nabycia spadku nie przerywa biegu przedawnienia.
Jak wskazują regulacje Kodeksu cywilnego do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Jeżeli jeden ze spadkobierców spełnił świadczenie, może on żądać zwrotu od pozostałych spadkobierców w częściach, które odpowiadają wielkości ich udziałów. Od momentu działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe proporcjonalnie do wielkości udziałów. Do chwili działu spadku wraz ze spadkobiercami solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe ponoszą także osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne. Od chwili działu spadku, osoby na których rzecz zostały uczynione zapisy windykacyjne ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe proporcjonalnie do wartości otrzymanych przez nich przysporzeń.
W związku z tym, że spadkobierca, który przyjął spadek, będzie zobowiązany spłacić wierzycielowi należne roszczenie na tych samych zasadach, co spadkodawca, należy wziąć pod uwagę kilka czynników. W pierwszej kolejności należałoby sprawdzić, czy dług uległ przedawnieniu. Innym wariantem jest możliwość negocjacji z wierzycielem i możliwość rozłożenia zadłużenia na raty.
Podstawą do obliczania zachowku jest czysta wartość spadku – oznacza to wartość aktywów spadkowych po odjęciu długów spadkowych, które to pomniejszają wysokość zachowku. Od wartości aktywów spadkowych nie odejmuje się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów Kodeksu cywilnego, darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę.
Z uwagi na fakt, że kwestie związane z dziedziczeniem i odpowiedzialnością za długi spadkowe są częstokroć skomplikowane i wymagają specjalistycznej wiedzy prawnej, warto zwrócić się z pomocą do profesjonalisty. Adwokat pomoże dokładnie ocenić stan majątku spadkowego, w szczególności sprawdzić, jakie aktywa i pasywa wchodzą w skład spadku. Dzięki temu będziemy mogli świadomie podjąć decyzję o przyjęciu spadku wprost, z dobrodziejstwem inwentarza lub też odrzuceniu go.
W przypadku, gdy spadkobiercy zdecydują się przyjąć spadek obciążony długami, adwokat pomoże w negocjacjach z wierzycielami, aby ustalić korzystny dla obu stron sposób spłaty zobowiązań. W sytuacji, gdy wierzyciele zgłaszają wątpliwe roszczenia dotyczące długów spadkowych, adwokat będzie reprezentował interesy swoich klientów, przeprowadzając kontrolę, czy dług jest rzeczywiście należny oraz czy jego wysokość jest prawidłowa.
Jeżeli powyższy artykuł nie rozwiązał Twoich wątpliwości, skontaktuj się z ekspertem. Kancelaria Adwokacka Tomasza Bogdanowicza specjalizuje się m.in. w sprawach spadkowych, oferując profesjonalną pomoc prawną nie tylko na terenie Gorzowa Wielkopolskiego, ale także w takich miastach jak Myślibórz, Witnica, Sulęcin, Lubniewice, Strzelce Krajeńskie oraz Drezdenko.
