Regulacje dotyczące przestępstw narkotykowych w polskim prawie karnym znajdują się w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii. Do najczęściej popełnianych przestępstw należą: posiadanie narkotyków, wprowadzenie do obrotu i uczestniczenie w obrocie środkami odurzającymi lub substancjami psychotropowymi, udzielanie oraz ułatwianie, albo nakłanianie do użycia środka odurzającego lub substancji psychotropowej w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, wytwarzanie lub przetwarzanie środków odurzających, substancji psychotropowych lub słomy makowej, a także nielegalna uprawa konopi innych niż włókniste. Wykaz substancji psychoaktywnych oraz narkotyków znajduje się w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 17 sierpnia 2018 r. w sprawie wykazu substancji psychotropowych, środków odurzających oraz nowych substancji psychoaktywnych.
Polskie prawo karne nie przewiduje żadnych konsekwencji prawnokarnych za samo zażywanie narkotyków (bez ich posiadania), jak również bycie pod ich wpływem. Jednakże nie dotyczy to sytuacji, w których osoba po ich zażyciu prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym. Wówczas osoba taka popełnia przestępstwo lub wykroczenie, w zależności od natężenia oraz rodzaju zażytego środka.
Zgodnie z przepisami ustawy Prawo o ruchu drogowym, w toku kontroli ruchu drogowego uprawniony organ może poddać kierującego pojazdem lub inną osobę, w stosunku do której zachodzi uzasadnione podejrzenie, że mogła kierować pojazdem, badaniu w celu ustalenia w organizmie obecności środka działającego podobnie do alkoholu. W pierwszej kolejności badanie przeprowadza się przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego. Jeżeli natomiast stan osoby podlegającej badaniu uniemożliwia jego przeprowadzenie metodą niewymagającą badania laboratoryjnego albo osoba ta odmawia poddania się takiemu badaniu, w takim przypadku ustalenie w organizmie obecności środka działającego podobnie do alkoholu następuje na podstawie badania krwi lub moczu.
Badanie w celu ustalenia w organizmie obecności środka działającego podobnie do alkoholu przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego polega na nieinwazyjnym pobraniu próbek śliny i umieszczeniu ich w urządzeniu do oznaczania metodą immunologiczną środków działających podobnie do alkoholu, zgodnie z instrukcją obsługi. Badanie krwi w celu ustalenia w organizmie obecności środka działającego podobnie do alkoholu polega na analizie laboratoryjnej krwi pobranej z żyły, również bez zgody osoby badanej.
Pobranie moczu do badań w celu ustalenia w organizmie osoby badanej obecności narkotyku przeprowadza się w warunkach umożliwiających zachowanie intymności, w obecności lekarza lub pielęgniarki tej samej płci co osoba badana. Warto zaznaczyć, że w doktrynie wskazuje się, iż nie jest możliwe, ze względu na brak zawinienia, pobranie krwi od małoletniego, który nie ukończył trzynastu lat, przy użyciu środków przymusu, a dobrowolnie tylko wówczas, gdy zgodę wyraził jego przedstawiciel ustawowy.
Organ uprawniony do kontroli co do zasady ustala stan obecności w organizmie środka odurzającego na podstawie zewnętrznych czynników. Mogą to być m.in. szerokie źrenice, źrenice niereagujące na światło, agresywne zachowanie, zaburzenia orientacji, brak płynności mowy, przekrwienie spojówek lub nadmierna gadatliwość.
Marihuana, będąca potoczną nazwą suszu konopi indyjskich, a właściwie jej składnik aktywny THC jest najczęściej zażywanym narkotykiem w Polsce. W związku z powyższym kierowanie pod jej wpływem staje się coraz powszechniejszym problemem wśród kierowców. Prowadzenie pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym pod wpływem THC, jako środka podobnie działającego do alkoholu, jest co do zasady przestępstwem. Jednakże zgodnie z art. 87 Kodeksu wykroczeń prowadzenie pojazdu w stanie po użyciu podobnie działającego do alkoholu środka stanowi jedynie wykroczenie. Niestety, nie istnieje legalna definicja pojęć “po spożyciu” oraz “pod wpływem” środków działających podobnie do alkoholu. Sąd Okręgowy w Elblągu VI Wydział Karny Odwoławczy w uzasadnieniu wyroku z dnia 25 maja 2017 r. stwierdził, że ,,wartością graniczną stanowiącą, że dane zachowanie jest wykroczeniem lub przestępstwem, w przypadku marihuany jest 2,5 ng/ml. Poniżej tego stężenia, osoba prowadzi pojazd mechaniczny “po spożyciu”, dlatego też zostanie pociągnięta do odpowiedzialności za wykroczenie. Powyżej zaś 2,5 ng/ml, mamy już do czynienia z zachowaniem będącym przestępstwem, a co za tym idzie, znajdą zastosowanie przepisy Kodeksu karnego.”
Zgodnie z Kodeksem karnym kierowanie pojazdem mechanicznym pod wpływem narkotyków stanowi przestępstwo i podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech. Na minimum trzy lata wydawany jest też zakaz prowadzania pojazdów. Jeżeli sprawca był wcześniej prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego pod wpływem narkotyków, wówczas sprawca podlega karze pozbawienia wolności od trzech miesięcy do lat pięciu. W przypadku, gdy prowadzenie pojazdu pod wpływem narkotyków zostanie zakwalifikowane jako przestępstwo, wówczas sąd orzeknie przepadek pojazdu lub jego równowartości. Sąd może odstąpić od orzeczenia przepadku, jeżeli zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami. W przypadku, gdy prowadzenie po użyciu narkotyków zostanie zakwalifikowane jako wykroczenie, wówczas należy się liczyć z karą aresztu lub grzywną w wysokości przynajmniej 2500 złotych i zakazem kierowania pojazdem lub innym mechanicznym środkiem komunikacji na czas od sześciu miesięcy do lat trzech.
Zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii posiadanie środków odurzających lub substancji psychotropowych wbrew przepisom ustawy podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech. W wypadku, gdy ilość narkotyków jest nieznaczna sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Prawo karne nie definiuje pojęcia ,,nieznacznej ilości narkotyków”. W tym zakresie należy odwołać się do doktryny i orzecznictwa. Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 4 października 2000 r. ,,jest to ilość niewielka, odpowiadająca doraźnym potrzebom uzależnionego, to jest odczuwanemu współcześnie głodowi narkotycznemu, jedna, dwie porcje, lecz nie ilość od tego większa, choćby zgromadzono ją w przewidywaniu przyszłych potrzeb”. W praktyce, w przypadku marihuany, przyjmuje się że jest to pięć gram narkotyku.
Jeżeli przedmiotem przestępstwa jest posiadanie środków odurzających w nieznacznej ilości, przeznaczonych na własny użytek, postępowanie karne można umorzyć również przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, jeżeli orzeczenie wobec sprawcy kary byłoby niecelowe ze względu na okoliczności popełnienia czynu, a także stopień jego społecznej szkodliwości. Zdarzają się również przypadki, gdy ilość narkotyków jest tak znikoma, że nie wystarcza nawet do jednorazowego odurzenia się posiadającego. Wówczas powinno się umorzyć sprawę ze względu na znikomą szkodliwość społeczną. W przypadku, gdy ilość narkotyków jest większa niż ,,nieznaczna”, lecz nie jest jeszcze ,,znaczna”, sąd może skorzystać z dobrodziejstwa warunkowego umorzenia postępowania. Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa. W praktyce dotyczy to sytuacji, gdy posiadana ilość marihuany nie przekracza dziesięciu gram.
Osobie zatrzymanej przysługuje niezwłocznie prawo do uzyskania informacji o przyczynie zatrzymania i do bycia wysłuchanym. Może ona także odmówić złożenia oświadczenia w swojej sprawie oraz żądać otrzymania odpisu protokołu zatrzymania. Należy pamiętać, iż osobie zatrzymanej przysługuje prawo do zawiadomienia osoby najbliższej o zatrzymaniu. Jeżeli zatrzymany nie jest obywatelem polskim, przysługuje mu prawo do kontaktu z urzędem konsularnym lub z przedstawicielstwem dyplomatycznym państwa, którego jest obywatelem. Przysługuje mu także prawo do wniesienia do sądu zażalenia na zatrzymanie w terminie siedmiu dni od dnia zatrzymania. W zażaleniu można domagać się zbadania zasadności, legalności oraz prawidłowości zatrzymania. Zatrzymanemu przysługuje prawo do natychmiastowego zwolnienia, jeżeli przyczyny zatrzymania przestały istnieć, albo po upływie czterdziestu ośmiu godzin od chwili zatrzymania, o ile zatrzymany nie zostanie w tym czasie przekazany do sądu z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania. Na etapie postępowania przygotowawczego osoba podejrzana o popełnienie przestępstwa ma prawo do korzystania z pomocy wybranego przez siebie obrońcy na każdym etapie postępowania. Jeżeli podejrzany wykaże, że nie stać go na obrońcę, sąd może wyznaczyć obrońcę z urzędu. Podejrzany ma również prawo do odmowy składania wyjaśnień lub odmowy odpowiedzi na poszczególne pytania, bez konieczności podania przyczyn odmowy. Na żądanie podejrzanego przy jego przesłuchaniu może być obecny obrońca. Jeżeli podejrzany nie zna wystarczająco języka polskiego, przysługuje mu prawo do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, także przy kontaktach z obrońcą. Podejrzany ma również prawo do zapoznania się z materiałami śledztwa lub dochodzenia przed jego zakończeniem, a także prawo do dostępu do akt sprawy oraz do sporządzania odpisów i kopii. Podejrzany nie ma obowiązku dowodzenia swojej niewinności ani obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść.
W pierwszej kolejności adwokat sprawdzi, czy testy na obecność narkotyków wykonywane w trakcie kontroli drogowej były przeprowadzone w sposób prawidłowy, a w szczególności czy nie doszło do błędów przy ich pobieraniu, analizowaniu próbek czy ich przechowywaniu. Adwokat będzie brał udział w rozprawach sądowych, w trakcie których będzie reprezentował interesy swojego klienta, składał pisma procesowe, zadawał pytania świadkom, przedstawiał argumenty na rzecz obrony oskarżonego, wnosił o przeprowadzenie dowodów czy kwestionował dowody przedstawione przez rzecznika oskarżenia. Jeśli wyrok sądu pierwszej instancji nie jest korzystny dla oskarżonego, adwokat będzie uprawniony do wniesienia w imieniu klienta apelacji.
W sytuacji, gdy zgromadzony przez organy ścigania materiał dowodowy bezspornie wskazuje na winę oskarżonego, adwokat będzie dążył do zmniejszenia dolegliwości karnych poprzez uwypuklenie okoliczności łagodzących, takich jak skrucha oskarżonego, dobrowolne poddanie się leczeniu odwykowemu, brak wcześniejszej karalności, współpraca z organami ścigania, lub innych czynników wpływających na wymiar kary.
W przypadku wystąpienia odpowiednich przesłanek adwokat wystąpi do sądu lub prokuratora z wnioskiem o warunkowe umorzenie postępowania.
Kancelaria Adwokacka Tomasza Bogdanowicza specjalizuje się w sprawach karnych, w tym również dotyczących przestępstw narkotykowych, oferując profesjonalną pomoc prawną zarówno na terenie Gorzowa Wielkopolskiego, jak również w takich miastach jak Myślibórz, Barlinek, Witnica, Kostrzyn nad Odrą, Sulęcin, Lubniewice, Strzelce Krajeńskie oraz Drezdenko.
